WRIT PETITION
రిట్ పిటిషన్ అనేది ఒక వ్యక్తి లేదా సంస్థ తమ హక్కులను రక్షించుకునేందుకు న్యాయస్థానాన్ని ఆశ్రయించే ఒక న్యాయపరమైన పిటిషన్. భారత రాజ్యాంగం ప్రకారం, పౌరులకు కలిగిన ప్రాథమిక హక్కులు (Fundamental Rights) ఉల్లంఘన జరిగినప్పుడు లేదా ప్రభుత్వ అధికారులు తమ అధికారాలను దుర్వినియోగం చేసినప్పుడు, హైకోర్టు లేదా సుప్రీంకోర్టులో రిట్ పిటిషన్ దాఖలు చేయవచ్చు.
రిట్ల రకాలు
భారత రాజ్యాంగంలోని 226వ అధికరణ ప్రకారం హైకోర్టులు మరియు 32వ అధికరణ ప్రకారం సుప్రీంకోర్టు ఈ క్రింది ఐదు రకాల రిట్లను జారీ చేయవచ్చు:
- Habeas Corpus (హేబియస్ కార్పస్)
- “శరీరాన్ని హాజరుపరచండి” అనే అర్థంలో ఉంటుంది.
- ఒక వ్యక్తిని అక్రమంగా నిర్బంధించబడినప్పుడు కోర్టు ఈ రిట్ జారీ చేస్తుంది.
- ప్రభుత్వం లేదా ఏదైనా వ్యక్తి అక్రమంగా ఎవరినైనా నిర్బంధించినప్పుడు, కోర్టు వారి సమక్షంలో ఆ వ్యక్తిని హాజరుపరచాలని ఆదేశిస్తుంది.
- Mandamus (మండమస్)
- “ఆదేశించు” అనే అర్థం కలిగి ఉంటుంది.
- ఒక ప్రభుత్వ అధికారి లేదా సంస్థ తన విధులను నిర్వర్తించకపోతే కోర్టు వారిని ఆ విధులను చేయమని ఆదేశిస్తుంది.
- సాధారణంగా ప్రజాసేవకులు (Public Officials), ప్రభుత్వ సంస్థలు, న్యాయబద్ధమైన అధికారిక సంఘాలపై వర్తిస్తుంది.
- Prohibition (ప్రొహిబిషన్)
- “నిషేధం విధించు” అనే అర్థం కలిగి ఉంటుంది.
- దిగువ కోర్టులు లేదా ట్రైబ్యునల్స్ తమ అధికార పరిధిని మించిపోయి కేసును విచారిస్తున్నప్పుడు, ఉన్నత కోర్టులు (High Court లేదా Supreme Court) ఆ వారిపై ఈ రిట్ను జారీ చేసి, విచారణను నిలిపివేస్తాయి.
- Certiorari (సర్టియోరరి)
- “పరిశీలించి రద్దుచేయు” అనే అర్థం కలిగి ఉంటుంది.
- ఇది ప్రధానంగా హైకోర్టు లేదా సుప్రీంకోర్టు, దిగువ కోర్టులు లేదా ట్రైబ్యునల్స్ ఇచ్చిన తీర్పులను సమీక్షించి, అవి చట్టబద్ధంగా లేకపోతే రద్దు చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
- ప్రొహిబిషన్ రిట్ విచారణను నిలిపివేస్తే, సర్టియోరరి రిట్ ఇచ్చిన తీర్పును రద్దు చేస్తుంది.
- Quo Warranto (క్వో వారంటో)
- “ఏ హక్కుతో ఈ పదవి ఆక్రమించావు?” అనే అర్థంలో ఉంటుంది.
- ఒక వ్యక్తి చట్టబద్ధంగా అర్హత లేని పదవిని ఆక్రమించినప్పుడు కోర్టు అతనికి ఈ రిట్ జారీ చేస్తుంది.
- ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు, రాజ్యాంగపరమైన పదవులకై ఈ రిట్ ఉపయోగించబడుతుంది.
ఎక్కడ దాఖలు చేయాలి?
- సుప్రీంకోర్టు – ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘన జరిగినప్పుడు (Article 32).
- హైకోర్టు – ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘనతో పాటు ఇతర చట్టబద్ధమైన హక్కుల కోసం కూడా (Article 226).
ఎప్పుడు దాఖలు చేయాలి?
- ప్రభుత్వ అధికారుల అక్రమ చర్యలు లేదా నిర్లక్ష్యం
- మౌలిక హక్కుల ఉల్లంఘన
- ప్రభుత్వ సంస్థలు నిర్దేశించిన విధులను నిర్వహించకపోతే
- అక్రమ నిర్బంధం లేదా అరెస్టు
రిట్ పిటిషన్ అనేది ప్రజలకు రాజ్యాంగం అందించిన ముఖ్యమైన హక్కు. ఇది ప్రభుత్వ అధికారుల అవినీతిని అరికట్టడంలో, ప్రజా ప్రయోజనాలను పరిరక్షించడంలో సహాయపడుతుంది. ముఖ్యంగా, హైకోర్టు మరియు సుప్రీంకోర్టుల ద్వారా రిట్లు పొందడం ప్రజాస్వామ్యంలో న్యాయ పరిరక్షణకు ఓ ప్రధాన సాధనం.
మీరు ఏదైనా ప్రత్యేక రిట్ పిటిషన్ గురించి తెలుసుకోవాలనుకుంటే, వివరాలు చెప్పండి!
Share & Comment Your Views and Experience!
About the Author
